-تعریف نما:

نمای ساختمان که خارجی ترین سطح بنا را تشکیل می دهد؛ به عنوان ویترین بنا، همیشه در معرض دید قرار دارد و بالطبع در دید اول، حجم و فرم ساختمان و پس از آن جزئیات نما شامل بازشو ها، تقسیم کننده های افقی و عمودی و پیش آمدگی های آن به چشم می خورد. در طراحی نما مسائل متعددی تاثیر گذار بر فرم و سبک آن است که در مقالات مربوط به آن اشاره شده است.

از آنجایی که نمای ساختمان ها، سازنده بدنه شهری هستند؛ در بسیاری از شهرهای مطرح جهان، ضوابط و مقررات ویژه ای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد. به همین دلیل در تهران نیز با موضوع ساماندهی نماهای شهری با لحاظ ضوابط طرح تفضیلی شهر تهران توسط معاونت شهرسازی و معماری مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به همین جهت تلاش در راستای ساماندهی نماهای شهری منجر به تشکیل کمیته نما و مراحل اخذ تاییدیه کمیته نما شده است.

در ارتباط با طراحی نما و تاییدیه کمیته نما ، در آیین نامه طراحی نما و منظر شهری، سه بخش مجزا مطرح است. ابتدا احکام سلبی یا الزامات به معنی آنچه نباید انجام شود. در ادامه احکام ایجابی یا اقدامات به معنی آنچه باید شود و در آخر توصیه ها به معنی آنچه بهتر است انجام شود؛ ولی رعایت و انجام آن الزامی نیست.

دفتر راستا به جهت دارا بودن سابقه طولانی در اخذ تاییدیه کمیته نما ، به دور از زبان خشک آیین نامه ای، موارد و مسائل مطرح در طراحی نما از منظر کمیته نما را به شکلی ساده و کاربردی بررسی و پس از آن سوالات مطرح در این زمینه را توضیح می دهد.

-اهداف و اهمیت تاییدیه کمیته نما:

با توجه به مسائل مطرح شده و تاثیر گذاری طراحی نمای ساختمان بر سیمای شهر، به صورت تیتر وار می توان مسائل زیر را از مهم ترین عوامل اهمیت تاییدیه کمیته نما دانست:

1-ارتقا کیفی سیما و منظر شهر

2-ساماندهی نماهای شهری و جلوگیری از ایجاد بی نظمی های دیداری

3-افزایش کیفیت ساخت و سازهای شهری

4-تقویت مشارکت عمومی و مردمی جهت افزایش کیفیت فضاهای شهری

-مدارک تاییدیه کمیته نما:

1-کپی پروانه صادره در خصوص بنای در حال توسعه (در صورتی که در مرحله ساخت باشد)

2-تصاویری از بنای در حال توسعه (در صورتی که در مرحله ساخت باشد) فایل jpg

3-تصاویری از بناهای همجوار تا دو پلاک و ابنیه شاخص محله. فایل jpg

4-تصاویر جانمایی طرح پیشنهادی (3D / سه بعدی) در میان تصاویر بناهای همجوار تا دو پلاک. فایل jpg

5-بیان منطق طرح پیشنهادی نما در قالب چند گزاره کلیدی، تصویر یا کروکی. فایل jpg

6-نقشه سایت پلان جانمایی طرح پیشنهادی در میان بناهای همجوار (مقیاس 200/1 یا 500/1) به همراه فایل Cad

7-نقشه های نماهای تمام جبه های قابل رویت از معبر (مقیاس 200/1 یا 100/1) به همراه جدول مشخصات مصالح نما. فایل Cad و Pdf

8-تصاویر سه بعدی رنگی از طرح پیشنهادی از کلیه نماهای قابل رویت از معبر. فایل jpg

9-تصاویر سه بعدی رنگی از نمای شب طرح پیشنهادی و نقشه نورپردازی نما الزامی برای بناهای دارای کاربری مختلط (تجاری، اداری و مسکونی) و یا واقع در معابر اصلی شهر. فایل jpg و Cad

10-نقشه های معماری مصوب (مقیاس 200/1 یا 100/1) فایل Cad

11-نقشه های جزئیات اجرایی نما و عناصر الحاقی نما (مقیاس 20/1 یا 50/1) شامل تیپ بندی در و پنجره، تابلوها، نرده ها، ستون ها، سایبان، خط آسمان بنا و ... فایل Cad و Pdf

12-نقشه های جزئیات اجرایی نما و عناصر الحاقی نما (مقیاس 20/1 یا 50/1) شامل جزئیات اجرایی اتصالات نما در برش های طولی و عرضی و ... فایل Cad و Pdf

13-CD حاوی کلیه فایل ها و اسناد یاد شده در بندهای فوق

تبصره 1: تمامی مدارک با مهر و امضای طراح معمار، ناظر و مجری ساختمان ارائه گردند.

تبصره 2: جلسه دفاع از طراحی نما ، با رزرو وقت قبلی و حضور طراح نما انجام می گردد.

-زمان اخذ تاییدیه کمیته نما:

مهم ترین عامل در تعییت زمان اخذ تاییدیه کمیته نما ، میزان انطباق سلیقه طراح و کارفرما با چهارچوب و اسلوب طراحی نمای مورد قبول در کمیته نما است. به طور معمول جلسات کمیته نما به صورت هفتگی برگزار می شود. نحوه کار به این صورت است که معمولا برای ارائه اولیه و دفاع از طرح، نیاز به نوبت گیری است و برای جلسات ارائه اصلاحیه ها، نیاز به نوبت گیری نیست.

با توجه به تجربه های متعدد اخذ تاییدیه کمیته نما در دفتر راستا، اکثر پروژه های نمای مدرن که تغییر کارفرما روی طرح ارائه شده کم باشد؛ در یک یا نهایتا دو جلسه، تاییدیه نما اخذ می گردد.

به عنوان مثال، ساختمان مسکونی دادمان (فخاری مقدم) با توجه به خواسته کارفرما و انطباق آن با ضوابط طراحی نما و نیز اطلاع از سلیقه داوران کمیته نمای شهرداری منطقه 2 تهران، توانستیم در جلسه اول کمیته نما، موفق به اخذ تاییدیه کمیته نما شویم. همچنین نمای مذکور، کاندید برای پروژه های تقدیر شده در کمیته نمای شهرداری منطقه 2 شده است.

اصولا راجع به اخذ تاییدیه کمیته نما برای نمای کلاسیک نمیتوان به راحتی نمای مدرن، تخمین درستی در نظر گرفت. با توجه به رویکرد کمیته نما ، تاییدیه نمای کلاسیک تنها با داشتن شرایطی خاص همچون همجواری با نمای کلاسیک دیگر، تاییدیه نمای کلاسیک صادر شده در نزدیکی ملک مورد نظر و ... امکان پذیر است که به همین دلیل نمی توان به درستی راجع به زمان اخذ تاییدیه کمیته نما برای نمای کلاسیک ، اظهار نظر کرد.

در متن آیین نامه به این صورت آمده است که کلیه ساختمان هایی که تعداد تعداد طبقات آن ها 6 طبقه روی همکف و یا بیشتر باشند؛ موظف به دریافت مصوبه از کمیته نما و منظر شهری هستند. در این آیین نامه به این مورد نیز اشاره شده است که کلیه املاک واقع در حاشیه محورهای شاخص موظف به دریافت مصوبه از کمیته نما و منظر شهری هستند.

به عنوان مثال در ساختمان تجاری ولیعصر واقع در ضلع شمال خیابان ولیعصر قبل از میدان تجریش، با وجود اینکه ارتفاع ساختمان دو طبقه از روی تراز صفر صفر می باشد؛ اما به دلیل قرار گیری در حاشیه خیابان اصلی، مجبور به اخذ تاییدیه کمیته نما شدیم.

اما در عمل و با توجه به تجربه اخذ تاییدیه کمیته نما در دفتر راستا، تمامی ساختمان هایی که در مرحله اخذ جواز هستند؛ نیاز به اخذ تاییدیه کمیته نما دارند مگر ارتفاع آنها از روی تراز صفر صفر، کمتر از 21 متر و یا زیر چهار طبقه باشند.

در حالت کلی در آیین نامه ها، ممانعتی برای استفاده از سبک های مختلف نمای ساختمان ، ذکر نشده است. اما در عمل، اخذ تاییدیه نمای کلاسیک ، امری سخت و دشوار است. قطعا اخذ تاییدیه کمیته نما برای نمای کلاسیک ، کاری غیر ممکن نیست ولی برای انجام این کار، الزام به داشتن شرایطی خاص و رعایت موارد متعددی است.

برای مثال می توان به ساختمان تجاری اداری آصف اشاره نمود که با وجود قرارگیری در معبر اصلی خیابان آصف، توانستیم در فروردین ماه سال 97 موفق به اخذ تاییدیه کمیته نما شویم.

به صورت کلی نمی توان گفت که امکان طراحی نمای کلاسیک و اخذ مجوزها، شدنی و یا نشدنی است. روش کار در طراحی نمای کلاسیک به این صورت است که ابتدا با بررسی قرارگیری ملک مورد نظر و خواسته کارفرما مبنی بر چگونگی جزییات نما، مشخص می شود که امکان اخذ تاییدیه وجود دارد یا خیر.

قرار گیری ملک مورد نظر در مجاورت ساختمان هایی با نمای کلاسیک ، عدم استفاده از المان ها و جزئیاتی که باعث ترویج فرهنگ اروپایی می شود و رعایت محدودیت در پیش آمدگی های ساختمان، می تواند از جمله مسائلی باشد که روند اخذ تاییدیه کمیته نما برای نمای کلاسیک را راحت تر کند.

پروژه های زیادی در دفتر راستا به صورت نمای کلاسیک طراحی شده است که همگی موفق به اخذ تاییدیه کمیته نما شده اند که در بخش پروژه ها می توانید آن ها را مشاهده کنید.

در متن آیین نامه و ضوابط طراحی نما . منظر شهری، اشاره مستقیم به میزان خروجی جزئیات نمای ساختمان از حد مالکیت، اشاره نشده است. نکاتی که در این زمینه مطرح شده است به شرح زیر است:

. ممنوعیت ایجاد هرگونه اختلاف سطح (لبه، پله، سکو و ...) در سطح پایین نما (در خط زمین)

. ممنوعیت ایجاد هرگونه پیش آمدگی فضای ورودی در معبر عمومی

. پیش آمدگی عناصری همچون، لبه پنجره ها، قرنیز و قاب سازی های مجاز در فضای معبر عمومی، بیش از 10 سانتی متر نباشد.

. عدم استفاده از بازشوهای با اشکال هندسی متفاوت و نا مانوس در نما

همانطور که گفته شد اشاره مشخصی به محدودیت پیش آمدگی های نمای ساختمان نشده است. طبق تجربه دفتر راستا، محدودیت پیش آمدگی در مناطق مختلف شهرداری و در زمان های مختلف، متفاوت است؛ اما به صورت میانگین می توان عدد 20 سانتی متر را روی نقشه و عدد 30 سانتی متر را در زمان اخذ پایان کار در نظر گرفت.

دفتر راستا به جهت پیاده سازی اختلاف سطح های بیش از 20 و 30 سانتی متر و دستیابی به جزئیات بیشتر در طراحی نما ، با استفاده از طراحی دو جانبه ستون گذاری و طراحی نما و همچنین عقب نشینی سازه در حد معقول در زمان طراحی سازه، این امکان را به کارفرمایان می دهد که نمای مورد نظر بتواند برای اختلاف سطح های بیشتر طراحی شود.به عنوان مثال در ساختمان مسکونی سازمان برنامه ، توانستیم با استفاده از این ترفند، اختلاف سطح نما را به 60 سانتی متر برسانیم.

البته لازم به توضیح است که در موارد زیادی توانسته ایم خروجی باند لبه بام را نیز در مقایسه با بقیه نما زیاد در نظر گرفته و اجرا کنیم.

در مواردی هم کارفرما با اصرار بر طراحی نما با جزئیات و خروجی زیاد، موفق به طراحی و اجرای نما با خروجی با پیش آمدگی های زیاد شده ایم که روند اخذ تاییدیه کمیته نما با خروجی حداکثر 30 سانتی انجام شده و تخلف از آن در زمان اخذ پایان کار با پرداخت جریمه صورت گرفته است. ساختمان مسکونی پاسداران از جمله این موارد است که حداکثر خروجی در آن، 137 سانتی متر است.

تاکید بر مشخص بودن قسمت ورودی در نما با استفاده از مواردی مانند عقب رفتگی (توخالی) و سایبان که حالت دعوت کنندگی را القا کند نیز از حمله مسائل مطرح در بحث پیش آمدگی نما است. در طراحی نمای پروژه رستوران اقدسیه ، می توان به وضوح رعایت این مورد را مشاهده نمود.

محدودیت های موجود در زمینه فرم، مصالح و رنگ از دید آیین نامه و ضوابط طراحی نما به شرح زیر است:

. عدماستفادهازنماهايتمامشيشهايياتمامفلزي

. عدماستفادهازرنگهاينامتعارفوناهمگوندرنمايساختمان

. پرهيزازبكارگيريمصالحمتعدددرنمايساختمان (حداکثر 4 نوع)

. عدماستفادهازفرمهاينامتعارفونامأنوس (نظيركشتي،مجسمه،ميوههاو ... )درطراحيواحداثبناها

. پرهیز از بکارگیری مصالح برنده یا شکننده، در طبقات همکف و اول، در محدوده ای که در تماس فیزیکی با انسان قرار می گیرد. ( از قبیل فلز و ...)

. ضرورت استفاده از مصالح با دوام و مانا و مقاوم در مقابل فرسایش و آلوده شدن در نما و همجواری با محورها، معابر و یا ساختمان های خاص (از قبیل سنگ های مقاوم)

. ضرورت هماهنگی رنگ غالب نما، با رنگ ابنیه همجوار (در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)

. پوشاندن درز انقطاع بین دو ساختمان، با مصالح متناسب با نما

با توجه به تجربه های اخذ تاییدیه کمیته نما در دفتر راستا، می توان گفت علاقه داوران و کارشناسان کمیته نما بیشتر به استفاده از ترکیب آجر و سنگ در طراحی نما است. به نحوی که یکی از مصالح به عنوان مصالح غالب در نمای ساختمان استفاده شود.

انتخاب رنگ مصالح و مشخص کردن مصالح غالب در طراحی نما ، می بایست مطابق با نماهای مجاور ساختمان باشد. به عنوان مثال در ساختمان مسکونی گیشا 27 ، طبق خواسته کارفرما، ابتدا ترکیب سنگ تراورتن کرم و آجر قرمز در طراحی نما در نظر گرفته شد ولی بعد از ارائه اول در کمیته نما ، به دلیل عدم همخوانی با همسایگان مجاور، مجبور به تغییر در مصالح و رنگ کلی نما شدیم و نهایتا از سنگ با دو رنگ مخالف در نمای ساختمان استفاده کردیم.

1-نحوه تقسیم بندی ها در طراحی نما به چه صورت می تواند باشد؟

در متن ضوابط طراحی نما و منظر شهری، توصیه روشنی برای چگونگی تقسیم بندی ها در نمای ساختمان ، مطرح نشده است. اما به صورت تجربی می توان به موارد زیراشاره کرد:

. طراحی نما و تقسیم بندی ها و جزئیات نما در طبقات همکف تا سوم باید بر اساس نزدیکی به تناسبات انسانی باشد.

. تقسیم بندی و جزئیات می بایست متناسب با نمای مجاور باشد. به این نحو که افقی و یا عمودی بودن تقسیم بندی های نما نباید به صورت غیر معمول با همسایگان مجاور متفاوت باشد.

. در عین هماهنگی با طبقات، نمای همکف می بایست متفاوت از دیگر طبقات طراحی گردد.

. تفکیک فضای ورودی سواره و پیاده باید به وضوح انجام شود.

در تکمیل توضیحات فوق، می توان به هماهنگی قاب بندی های تیر و ستونی شکل در ساختمان مسکونی دادمان (درختی) با همسایه های مجاور اشاره کرد.

1-شرایط استفاده از بام بنا ( روف گاردن ) برای زیبا سازی نمای ساختمان چیست؟

به طور کلی استفاده از فصای سبز در بام برای زیبا کردن طراحی نما ، امری روتین و پر تکرار است. همانطور که در طراحی نما و بام بنای ساختمان مسکونی پاسداران هم دیده می شود؛ طراحی فضای سبز بام به نحوی که در نما مشخص باشد؛ بسیار چشم گیر و تاثیر گذار در دید افراد بیننده است.

متاسفانه در برخی از مناطق شهرداری برای فضای سبز در تراز خط آسمان، طراحی بام بنا را از طراح درخواست می کنند که طبعات آن ارجاع پرونده به شهرسازی و اجبار به اخذ مجوز بام بنا و پرداخت فیش برای بام است که در این موارد، کارفرما از نشان دادن فضای سبز در طرح ارائه شده به کمیته نما، ممانعت به عمل می آورد.

در آیین نامه طراحی نما نیز نکاتی درباره طراحی بام بنا ذکر شده است که به شرح زیر می باشد:

. ممنوعیت تعبیه هرگونه عناصر تاسیساتی (از قبیل ونت ها، دودکش ها و ...) در بام بدون پوشش مناسب، به صورتی که از معابر جانبی قابل رویت باشد.

. ضرورت هماهنگی خط پیشانی ساختمان، پیش َآمدگی و تراز بام با ساختمان های همجوار.

. ضرورت هماهنگی فرم، نما، رنگ و شکل غالب بام، با ویژگی های معماری تهران.

. ضرورت پیش بینی تدابیری همچون آبچکان برای بام، به نحوی که از لغزش آب بر روی نما و ایجاد لکه جلوگیری شود.

1-امکان درج نوشته و اجرای تجهیزات تاسیساتی بر روی نما وجود دارد یا خیر؟

در ضوابط طراحی نما ،سر فصل ملحقات ، مسائلی راجع به عناصر تاسیساتی و تابلو مطرح شده است که به شرح زیر می باشد:

. ممنوعیت طراحی و اجرای هرگونه تجهیزات تاسیساتی به طور نمایان در نمای اصلی، جانبی و جداره های شهری.

. عدم درج هرگونه نوشته بر روی نمای ساختمان مازاد بر آنچه که در نقشه های مصوب مجاز بوده است.

. عدم استفاده از علائم و نمادهایی که اشاعه دهنده تفکرات ضد دینی و ضد فرهنگی باشد.

. ضرورت طراحی، اجرا و نصب کلیه عناصر مربوط به تاسیسات ساختمان اعم از مکانیکی، الکتریکی و نظایر آن در مکان هایی که در معرض دید از معابر عمومی قرار نگیرند.

. ضرورت طراحی محل تابلو در طراحی نمای ساختمان

تمام مواردی که در این مقاله به آن اشاره شد؛ از مسائل مطرح در بحث طراحی نما و اخذ تاییدیه کمیته نما است که به طور کامل به شرح آن پرداختیم. مسائلی از قبیل نورپردازی، استفاده از سایه و روشن ها، دیوار سبز و جزئیات ریز تر دیگری نیز در طراحی نما مورد استفاده قرار می گیرد که همگی در ارتقای دید بصری نما تاثیر گذار است. امید داریم تا با بیشتر شدن تجربه مان در زمینه طراحی و اجرای نما ، بتوانیم گامی در هرچه حرفه ای تر کردن این آیتم از طراحی ساختمان برداریم.